Bij elke fotografie en zeker bij closeup fotografie zoals bij foodfotografie (meestal) het geval is, is het kiezen van het juiste focuspunt enorm belangrijk. Maar waar kies je voor en wat heeft dat voor gevolgen voor de rest van je beeld?

100mm macro lens op f2.8
Welk focuspunt bij welke foto?
Het lijkt zo voor de hand liggend: je maakt een foto, je camera bepaalt waar je scherp wilt stellen en voila… Je bent klaar. In de praktijk werkt het echter iets minder eenvoudig. Als je de camera laat bepalen waar de scherpte valt kun je nog wel eens voor onaangename verrassingen komen te staan.
Even voor de duidelijkheid: er is een verschil tussen de Autofocus en het scherpstelpunt. Het scherpstelpunt bepaal jij of je camera en vervolgens gebruik je de autofocus om met je gekozen scherpstelpunt scherp te stellen.
Zet je mensen op de foto dan is de logische plek om scherp te stellen altijd de ogen. Dat is een wet die zelden wordt gebroken. Heb je het over foodfotografie en focus dan zijn de keuzes net zo variabel als er aantallen foto’s zijn.

Camera laten kiezen?
Om te beginnen moet (ja echt, je moet!) je de automatische keuze van je camera uitzetten. Die is zelden tot nooit helemaal correct. Je moet niet vergeten dat je op de vierkante millimeter aan het werk bent. Dus jouw camera heeft echt geen idee of de rand van de kom scherp moet zijn, de muesli in het midden of dat ene blauwe bessen aan de top. Zelf doen is hier de enige keuze.

Handmatig of autofocus
Heb je zelf gekozen welk scherpstelpunt je wilt gaan gebruiken dan moet je bedenken of je handmatig wilt werken of met de autofocus. Welke hierin het handigste is, is heel erg camera afhankelijk. Ben ik in de studio aan het werk dan kies ik vaak voor live preview om mee te werken. Ik heb de camera op statief en er is geen haast. Mijn camera werkt met een touchscreen dus ik kan via de live preview met een tik van mijn vinger bepalen waar ik de scherpte wil hebben. Dat werkt 99 van de 100 keer en die ene keer dat het niet werkt doe ik het op de handmatige scherpstelstand. Dat betekent dus dat je de camera van de AF afhaalt en naar de MF zet. Ook hier is live preview een groot voordeel: hiermee kun je namelijk flink inzoomen op je gekozen scherpstelpunt, heel precies scherpstellen en afdrukken.
Heb je geen livepreview (nagenoeg alle nieuwe camera’s hebben het wel, al dan niet met touchscreen) dan is het vaak handiger om juist wel de autofocus te gebruiken. Moet je op het oog door de zoeker handmatig scherpstellen dan is het soms makkelijk en soms moeilijk. Afhankelijk van je lens (hoe helder het beeld is) en afhankelijk van je onderwerp (veel wittinten is vaak lastiger om scherp te stellen dan een beeld met veel contrast)

Belichting en scherpstelpunt
Waar je wellicht niet altijd rekening mee houdt is dat het punt waarop je scherpstelt bepaalt hoe licht of hoe donker je foto wordt. Tenminste dat geldt voor alle belichtingsstanden behalve de manuele stand. Fotografeer je dus op A, S, P of het groene vierkantje/cameraatje dan verandert je belichting afhankelijk van je scherpstelpunt.

Stel je hebt een donker meergranen broodje met daarop een gekookt ei. Stel je scherp op het ei dan neemt je camera dat witte ei als uitgangspunt voor de belichting. Dat betekent dat in het resultaat het ei goed belicht is maar het broodje hoogstwaarschijnlijk aan de donkere kant. Verander je je scherpstelpunt naar het broodje dan neemt je camera dat als uitgangspunt en zal het ei waarschijnlijk overbelicht zijn, maar het broodje wel goed belicht. Let daar dus op en corrigeer de belichting waar nodig (met de belichtingscorrectieknop)
Maar wat moet ik nu kiezen als focuspunt?
Tja, die vraag is makkelijker gesteld dan beantwoord. Er zijn namelijk nogal wat variabelen waar je rekening mee moet houden. Neem je een flatlay (foto recht van boven) dan is de kans groot dat het niet zoveel uitmaakt waarop je scherpstelt. Alles ligt namelijk in één vlak. Tenzij je hier natuurlijk ook weer veel hoogteverschil hebt. Ben je een taart aan het fotograferen recht van boven en deze staat op een plateau boven een ondergrond dan moet je wel opletten waar je scherpstelt. Heb je een overzicht van diverse ingrediënten op een ondergrond dan zal het minder verschil uitmaken.

Maar bij foto’s met zijaanzicht wordt het al snel een ander verhaal. Probeer ten alle tijde om het focuspunt op een logische plek te ‘zetten’. Hou daarnaast ook rekening met je scherptediepte dus met welk diafragma je aan het werk bent. Heb je een salade met in het midden van de kom een toefje verse kruiden en stel je scherp op de voorkant van de salade dan zal het midden onscherp zijn. De kans is vrij groot dat dat niet prettig kijkt. Stel je echter scherp op de kruiden dan is het waarschijnlijk al een stuk logischer. Let wel op dat je scherptediepte niet té vaag is (hoe lager het cijfer van je diafragma, hoe vager de achtergrond) Als het puntje van de kruiden scherp is en de rest niet dan ziet het er wellicht een beetje te onscherp uit.
Welk diafragma bij welke scène?
Helaas is daar echt niet zoveel zinnigs over te zeggen. Het is afhankelijk van je onderwerp, je standpunt, het effect dat je wilt bereiken enzovoort. Dus een gouden richtlijn die voor alle foto’s geldt is er helaas niet. In geval van twijfel begin ik vaak met een diafragma f5.6. Dat is dan wel bij mijn 100mm macro-lens. (Want het is ook nog eens lens afhankelijk en afhankelijk van de afstand tot je onderwerp) De ene keer kies ik dan voor een lager diafragma en de andere keer voor een hogere. Wat uiteindelijk het beste past bij mijn onderwerp, de klant en mijn idee van het eindresultaat.
Al met al is het kiezen van een focuspunt nog niet zo heel erg eenvoudig en vereist ook de nodige oefening. Probeer dingen gewoon uit en kijk wat werkt en wat niet werkt. Op die manier krijg je vanzelf op gegeven moment een feeling voor de juiste punten.
Succes!
2 comments
Handige tips weer! Altijd fijn om even na te lezen 🙂
Dankjewel Debbie!